قانونگذار در مواد ۷۱۴ تا ۷۱۷ قانون مجازات اسلامی قتل و صدمات جسمانی ناشی از رانندگی را مورد بحث قرارداده است که در این نوشتار قصد داریم به بررسی عناصر جنایات ناشی از تخلفات رانندگی بپردازیم.
قبل از هرچیز به عنصر مادی جرایم ناشی از تخلفات رانندگی می پردازیم:
قانون گذار در تمامی مواد مذکور در این باب از رانندگی و تصدی استفاده کرده است.یعنی در خصوص وسایل نقلیه مانند،ماشین و موتور و کامیون و امثالهم،مرتکب را راننده دانسته است اما در خصوص سایر وسایل نقلیه مثل تلکابین،دستگاه های تفریحی و یا جرثقیل های سیار از واژه متصدی استفاده میگردد،بنابراین رانندگی و تصدی گری ،رفتار فیزیکی این جرایم است.
نکته بعدی در خصوص رکن دوم عنصر مادی یعنی شرایط و اوضاع احوال این است که وسیله نقلیه موتوری باشد پس شامل وسایل نقلیه غیرموتوری مثل دوچرخه یا چرخ و فلک های قدیمی یا گاری و امثالهم نمیشود.
در خصوص رکن سوم عنصرمادی یعنی نتیجه این است که قتل یا سایر صدمات اتفاق افتد تا مشمول این مواد شود ومشمول سرنشینان ماشین راننده و هم سرنشینان ماشینی که با آن برخورد می نماید و یا عابرین پیاده هم میشود.
عنصر روانی جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
عنصر روانی این جرایم عمد نیست زیرا این جرایم غیرعمدی محسوب می شوند.زیرا که عنصر روانی در جرایم غیرعمدی تقصیر است و جرایم رانندگی هم مشمول یکی از مصادیق ماده ۱۴۴ میشود.
در جرایم رانندگی هم رابطه سببیت بین رفتار فیزیکی و نتیجه وجود داشته باشد.وباید آن صدمه،خسارت،قتل و سایر جنایات که از حادثه رانندگی به وقوع پیوسته ناشی از یکی از مصادیق تقصیر مانند(بی احتیاطی،بی مبالاتی،عدم رعایت نظامات دولتی) باشد،پس اگر این جنایات ربطی به تقصیر مرتکب نداشته باشد جنایت واقع نشده است.
پس اگر کسی تمام مقررات را رعایت کند یعنی هم سرعت مجاز داشته باشد و هم گواهینامه و نقص فنی هم نداشته باشد بعنوان مثال اگر در حال حرکت در اتوبانی باشد و ناگهان کسی خود را از بالای پل پرت کند و راننده به او برخورد نماید مشمول جرایم ناشی از تخلفات رانندگی نیست و مرتکب جرمی نشده است زیرا مرگ به علت بی احتیاطی و تقصیر راننده نبوده است و لازم بذکر است در فرضی که راننده فاقد گواهینامه هم باشد تاثیری در جرم بودن آن تصادف ندارد.
سخن نهایی (بررسی ماده ۵۰۴)
اصل در تصادفات این است که راننده مقصر است و تنها موردی که راننده را مقصر نمیداند این است که راننده تمام اصول را رعایت کرده باشد ولی کسی که حضور او در آنجا مجاز نیست به ماشین برخورد کند و به او خسارتی وارد شود.
جنایات ناشی از تخلفات رانندگی خطای محض است:
این نوع جنایات نوعا خطای محض می باشند زیرا نه قصد فعل دارند و نه قصد نتیجه اما چون تقصیر متصور است مشمول جرایم شبه عمد میشوند که فقط دیه دارد.
تمام مواردی که ذاتا خطای محض اند ولی قانون گذار به سبب تقصیر آنهارا شبه عمد دانسته است این شبه عمدها فقط مجازات دیه دارند و تعزیر ندارند برخلاف سایر شبه عمدها که دیه و تعزیر دارند و تنها ذاتا خطای محض هایی که به سبب تقصیر شبه عمد هستند و تعزیر هم دارند همان جرایم ناشی از تخلفات رانندگی اند.
