بررسی یک پرونده باموضوع طلاق توافقی
در این نوشتار به یکی ازدعاوی پرتکرار محاکم خانواده می پردازیم بنابراین لازم است ابتدا شرحی از پرونده به صورت خلاصه ارائه نموده وسپس به تحلیل آن پرداخته شود:
وکیل خواهان ،به وکالت از ایشان دادخواستی به خواسته طلاق توافقی و تقاضای گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق توافقی را به شرح زیر به دادگاه ارائه می‌نماید:
خواهان و خوانده به موجب سند رسمی ازدواج تقدیمی با مهریه‌ای به میزان ۱۰۰ عدد سکه بهار آزادی به عقد نکاح دائم یکدیگر درآمده‌اند و حاصل این ازدواج یک دختر به نام*** ۹ ساله است که هم اکنون با جد پدری زندگی می‌نماید زوجه به موجب سند رسمی به شناسه **** و در تاریخ ۲۶/۱/۱۴۰۲ در دفتر ۵ اسناد رسمی شهرستان*** تمام حقوق مالی خود را بذل نموده است، اما به سبب اختلافات به وجود آمده هیچگونه توافقی برای ادامه زندگی مشترک نداشته و از دادگاه محترم درخواست رسیدگی و صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای طلاق را می‌نماید.
در تاریخ ۴/۲/۱۴۰۲ نامه‌ای از طریق رئیس دادگستری به بهزیستی تا در راستای صیانت از بنیان خانواده و جهت انجام مشاوره‌های تخصصی و ایجاد مصالحه ارسال می‌شود
در تاریخ ۱۶/۲/۱۴۰۲ معاونت امور اجتماعی استان نتیجه مشاوره زوجین را به شرح زیر اعلام می‌دارد:
زوجین جهت حضور در جلسات مشاوره وکیل زوج در مرکز کاهش طلاق حضور پیدا کردند با توجه به تعارضات عدیده و عدم انگیزه زوجین جهت شرکت در جلسات مشاوره و بررسی سازش در حال حاضر امکان پذیر نمی‌باشد.
سند اقرارنامه غیرمالی صادره از دفتر اسناد رسمی حاکی از آن است که زوجه تمام و کلیه حقوق احتمالیه خود را اعم از نفقه گذشته و نحله و اجرت المثل ایام زناشویی را به زوج بذل نموده و حق هرگونه اعتراض و ادعایی را نیز از خود سلب و ثابت نموده است.
پرونده به شعبه*** شورای حل اختلاف ارجاع می‌گردد
وکیل خواهان خطاب به شعبه *** شورای حل اختلاف لایحه‌ای ارسال و اعلام می‌دارد با توجه به اینکه خواسته دعوا در صلاحیت شورای حل اختلاف نمی‌باشد جهت جلوگیری از اطاله دادرسی و تضیع حقوق موکل تقاضای ارجاع پرونده به مرجع صالح مورد استدعا می‌باشد
جلسه رسیدگی در شعبه *** شورای حل اختلاف تشکیل می‌گردد.
خواهان و وکیل وی حاضر نشده اما خوانده حضور یافته و تقاضای ارجاع پرونده به مرجع صالح را می‌نماید در همان روز شورا تصمیم خود را اتخاذ و اعلام می‌دارد با توجه به مجموع اوراق و محتویات پرونده جهت ایجاد صلح و سازش به این مرجع ارجاع شده است لذا علی رغم تلاش منتهی به سازش نگردیده است
پرونده از طریق شورا به دادگستری ارسال می‌گردد
وکالتنامه زوجه(وکالت درطلاق) و سند اقرارنامه غیر مالی استعلام و تصدیق می‌شود
وکالت نامه زوجه از جانب زوج بلاعزل بوده و حاوی اختیارات زیر می‌باشد:
هر قسم طلاق اعم از بائن رجعی خلع مبارات، با هر شرط و قرار با بذل مهریه همچنین استرداد جهیزیه بر هر شرط ضمن العقد و اجرت المثل و هر شرط دیگر حق واخواهی،تجدید نظرخواهی و پژوهش و فرجام خواهی درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش انعقاد قرارداد وکالت با وکلای دادگستری و مطلقه نمودن خود می‌باشد.
رئیس دادگاه عمومی و حقوقی دستور تعیین وقت رسیدگی را می‌دهد
صورت مجلس اظهارات طرفین در جلسه رسیدگی به شرح زیر تنظیم می شود:
وکیل زوج و زوجه در جلسه حاضر می‌شوند اما زوج علی رغم ابلاغ در جلسه حضور نمی‌یابد دادگاه بدوند مساعی خود را جهت ایجاد مصالحه مابین طرفین به کار می‌گیرد اما
اما موثر واقع نمی‌شود زوجه و وکیل زوج اعلام می‌دارند تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای طلا و توافقی را داریم.
زوجه اظهار می‌دارد تمایلی به ادامه زندگی مشترک نداریم و به شرح زیر به منظور طلاق با یکدیگر توافق نموده‌ایم:
۱-زوجه حسب اقرارنامهدر دفتر شماره ۵ حوزه ثبتی *** کلیه حقوق خود را مشتمل بر مهریه و نفقه گذشته و نحل و اجرت المثل ایام زناشویی را در حق زوج بذل نمود و زوج حسب اقرارنامه مذکور قبول بذل نموده و زوجه در جلسه دادرسی حق رجوع به ما بذل را نیز از خود اسقاط نموده است
۲_ زوجه در خصوص جهیزیه ادعایی ندارد
۳_ زوجه حسب اقرار باردار نیست و زوجه و وکیل زوج اظهار می‌دارند نیازی به معرفی زوجه به پزشکی قانونی جهت آزمایش بارداری نیست
۴_ زوجه دارای یک فرزند مشترک با زوج است
۵_ در خصوص حضانت و ملاقات فرزند مشترک دادخواست جداگانه مطرح خواهد نمود
۶_ وکیل زوج جهت اجرای صیغه طلاق به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل و غیر داده است
۷_ زوجه و وکیل زوج حق تجدید نظر و فرجام خواهی خود نسبت به رای صادره را اسقاط نموده‌اند
دادنامه به شرح زیر صادر می‌شود :
دادگاه از توجه و مداقه مجموعه اوراق و محتویات پرونده مفاد دادخواست و اظهارات زوجه و وکیل زوج و توجهاً به پاسخ مرکز مشاوره اداره بهزیستی و با عنایت به اینکه مساعی دادگاه در جهت اصلاح ذات البین موثر واقع نگردیده است
بنابراین نظر به مراتب فوق و مستنداً به مواد یک و تبصره ۲ آن ماده ۴و ۱۶ ۱۹ و ۲۵ و ۲۶ و ۲۹ و ۳۱ و ۳۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و مواد ۲ و ۸ و ۱۶ آیین نامه اجرای قانون مرقوم مواد ۱۱۴۳ و ۱۱۴۴ و ۱۱۴۵ از قانون مدنی و ماده ۳۳۳ و بند ۴ ماده ۳۶۹ آیین دادرسی مدنی گواهی عدم امکان سازش طرفین را صادر عدم امکان سازش صادره ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی یا قطعی شدن رای به احدی از دفاتر اسناد رسمی ثبت طلاق تسلیم نشود از درجه اعتبار ساقط است با توجه به اسقاط حق تجدید نظر و فرجام خواهی از سوی طرفین قطعی می‌باشد
درموعدمقرر واقعه طلاق از نوع بائن ( خلع) اجرا و دردفترطلاق ثبت می‌شود
تحلیل پرونده:
در ابتدا به ماهیت طلاق وسپس انواع آن و شرایط وقوع طلاق و بررسی دادنامه و روند رسیدگی می پردازیم:
طلاق و تعاریف قانونگذار از آن
واژه طلاق از ریشه طلق و به معنای آزاد کردن و رهایی است و در واقع به جدایی زن و شوهر و پایان بخشیدن به زندگی مشترک به صورت قانونی گفته می‌شود.
طلاق مطابق قانون مدنی ایران از اختیارات مرد بوده و به همین دلیل در ماده ۱۱۳۳ اینگونه بیان گردیده: «مرد می‌تواند هر وقت که بخواهد زن خود را طلاق دهد
قانون مدنی ایران به موجب فقه شیعه دوازده امامی نگارش شده است. اما پیروان سایر مذاهب و ادیان دیگر که در قانون اساسی ایران رسمیت یافته‌اند، مطابق قانون طلاق و احوال شخصیه، قادر خواهند بود مطابق دین و آیین خود از یکدیگر جدا شده و طلاق بگیرند.
بر اساس اصول دوازدهم و سیزدهم فقط ادیان کلیمی، مسیحی و زرتشتی در ایران به رسمیت شناخته شده‌اند و از سوی دیگر مذاهب اسلامی مثل شافعی، حنفی، مالکی، حنبلی و زیدی نیز در مقوله طلاق از فقه و آیین مذهب خودشان پیروی می‌کنند.
انواع طلاق
طلاق نیز همانند بسیاری از امور حقوقی انواع و اقسام و تقسیم بندی‌های متعددی دارد که در ادامه به پرکاربردترین و مهم‌ترین آن ها اشاره خواهد شد.
طلاق با توجه اینکه به درخواست زن باشد یا به درخواست مرد، قابل رجوع باشد یا نباشد و یا اینکه به درخواست زوجین صادر شده باشد یا به حکم دادگاه، به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌گردد.
اما ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی یک دسته‌بندی کلی برای طلاق در نظر گرفته که همه انواع طلاق به نحوی در این تقسیم‌بندی جای خواهند گرفت. در این تقسیم‌بندی طلاق به 2 دسته اصلی تقسیم می‌شود: طلاق بائن و طلاق رجعی.
طلاق رجعی چه نوع طلاقی است؟
طلاق رجعی به یکی از انواع طلاق اطلاق می‌شود که در آن تحت شرایط خاصی مرد قادر است در زمان عده به همسر خود رجوع کند.
در حقیقت اگر مرد از طلاق پشیمان گردد و عده طلاق نیز پایان نیافته باشد، مرد قادر خواهد بود به سراغ همسر خود برود و زندگی را از بدون هیچگونه تشریفات دیگری مجددا ادامه دهد.
در این صورت حتی نیازی به جاری کردن دوباره صیغه عقد نکاح نخواهد بود، زیرا رابطه زوجیت در زمان عده، همچنان به قوت خود باقی است. طلاق رجعی انواع مختلف و شرایط خاصی دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم
عده در طلاق چیست؟
زنی که عقد ازدواج او به هر دلیلی منحل می‌گردد، ملزم است مدت زمانی را صبر کرده و از ازدواج با شخص دیگری خودداری کند.
در واقع زنی که از شوهرش طلاق گرفته یا عقد نکاح او به هر دلیلی فسخ شده یا شوهر او فوت کرده است، تا مدت زمان مشخصی که قانونگذار مقرر داشته، حق ازدواج مجدد ندارد و اگر در این مدت ازدواج کند، عقد نکاح او باطل بود و در صورتی که با علم به این موضوع اقدام به ازدواج مجدد و برقراری رابطه جنسی نماید، رابطه او در حکم زنا تلقی خواهد شد
مطابق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی عده اینگونه تعریف شده است:
عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است، نباید شوهر دیگر اختیار نماید.
طلاق بائن به طلاقی اطلاق می‌گردد که در آن شوهر دیگر قادر نخواهد بود به همسر خود رجوع نماید. بنابراین در طلاق بائن، برای از سرگیری زندگی مشترک به مرد این اجازه داده نشده که هر گاه اراده کرد بتواند به زن رجوع کرده و برای از سرگیری دوباره زندگی مشترک اراده خود را بر رجوع نشان دهد.
بلکه باید دوباره عقد ازدواج جدیدی منعقد شده و صیغه نکاح جاری گردد. در این صورت با عنایت به اینکه عقد جدید منعقد گردیده است، باید برای مهریه جدید و شروط ضمن عقد دیگر توافق نمود.
اقسام طلاق‌های بائن
در انواع طلاق 4 نوع طلاق وجود دارد که در آنها اماکن رجوع برای مرد وجود ندارد. بنابراین این نوع طلاق‌ها از نوع بائن محسوب می‌گردند
طلاق‌های بائن عبارت است از:
1- طلاقی که قبل از عمل زناشویی واقع می‌گردد
2- طلاق زن یائسه سه طلاقه شدن زن
3- سه طلاقه شدن زن
4- طلاق خلع و مبارات
طلاق مبارات و طلاق خلع در حقیقت دو نوع طلاق مختلف است. اما وجه اشتراک هر دوی این نوع طلاق‌ها تنفر و کراهت شدید زن از مرد نسبت به همدیگر است به نحوی که حاضر است بخشی از مهریه یا مال خود را به شوهر ببخشد تا شوهرش به طلاق او رضایت دهد.
طلاق خلع: به طلاقی گفته می‌شود که در آن زن به شدت از شوهر خود تنفر و کراهت دارد. در این حالت زن آماده است مالی را به شوهر ببخشد تا شوهر به طلاق او راضی شود.
این مال ممکن است کمتر، مساوی یا حتی بیشتر از میزان مهریه باشد. این نوع طلاق همان طلاقی است که در ضرب المثل مشهور « مهرم حلال و جانم آزاد » به آن اشاره شده است.
در طلاق خلع مرد دیگر حق رجوع ندارد. مگر اینکه زن راضی شود و مالی که به ازای مهریه به شوهر بخشیده است را پس بگیرد. در این صورت این طلاق به طلاق رجعیه تبدیل خواهد شد و مرد دیگر قادر خواهد بود رجوع نماید و زندگی مشترک را دوباره در کنار همسر خود ادامه دهد.
طلاق مبارات: طلاق مبارات به طلاقی گفته می‌شود که در آن تنفر و کراهت حالت دو طرفه دارد. یعنی زن و شوهر به حدی از یکدیگر کراهت و تنفر دارند، که امکان تحمل یکدیگر را نخواهند داشت و هر دو قصد دارند از هم جدا شود. در این نوع از طلاق نیز حق رجوع وجود ندارد.
طلاق توافقی نوعی از طلاق مبارات است که در آن طرفین در خصوص هر چیزی اعم از نفقه، مهریه، حضانت فرزندان و… تصمیم گیری نموده و به توافق نهایی می‌رسند و توافقات خود را به اطلاع دادگاه می‌رسانند.
در این حالت دادگاه طبق قانون جدید زوجین را به داوری در طلاق می‌فرستد. این داوران که معمولا از بستگان آنها هستند بعد از اینکه رای و نظر خود را مبنی بر جدایی آنها صادر کنند دادگاه با صدور گواهی عدم امکان سازش، اقدام به صدور رای به طلاق توافقی خواهد داد.
بعد از بررسی انواع طلاق و شرایط وقوع آن به بحث طلاق توافقی و شرایط آن می پردازیم:
به طور خلاصه توافقی به نوعی از طلاق گفته می شود که زوجین به هر دلیلی تمایل دارند با تفاهم از هم جدا شوند و هر توافقی که آنها در خصوص مهریه، نفقه، جهیزیه، حضانت و ملاقات فرزند داشته باشند از نظر دادگاه محترم و قابل قبول خواهد بود. به شرطی که توافق در راستای مسائل مربوط به زوجیت مثل مهریه ، نفقه زن، اجرت المثل ، حضانت و نفقه فرزندان باشد.
به عنوان مثال زوجین توافق می کنند زوجه مهریه را در قبال طلاق ببخشد یا کل آن را دریافت کند و یا با شرایط توافق شده مهریه پرداخت شود و یا حتی قسمتی از مهریه بذل و قسمتی دیگر پرداخت شود. بنابراین تمام موارد توافق در رای دادگاه منعکس خواهد شد و قابلیت اجرا دارد که در این پرونده زوجه با بخشش مهربه و نحله و اجرت المثل خود که در دفتر اسنادرسمی،بعنوان سند اقرارنامه منکس شده است.
بنابراین راجع به حقوق مالی زوجه تعیین تکلیف شده است.
درمرحله بعد زوجین برای ثبت دادخواست طالق توافقی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، باید گواهی عدم انصراف از طلاق که توسط مراکز مشاوره خانواده بهزیستی صادر گردیده، را ارائه نمایند زوجین، برای اخذ نوبت مشاوره ابتدا باید در سامانه تصمیم ثبت نام و نوبت اخذ نمایند
مشاهده می شود که ثبت دادخواست طلاق توافقی درسامانه خدمات الکترونیک قضایی پس از انجام مراحل مشاوره و صدور گواهی عدم انصراف از طلاق توسط یکی از این مراکز بهزیستی، توسط زوجین صورت گرفته و پس ازآن دادخواست از طریق دفتر خدمات قضایی برای دادگاه مربوطه ارسال گردیده که توسط واحد ارجاع به شعبه اول دادگاه عمومی و حقوقی ارجاع گردیده است.
پس از آن وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ شده است
پس از صدور رای طلاق توافقی که گواهی عدم امکان سازش نامیده می شود، از آنجا که این طلاق با توافق بوده و معمولا نیز زوجین با توافق، حق تجدید نظر خواهی و فرجام خواهی خود را اسقاط می کنند، زوجین باید این گواهی را تا سه ماه از تاریخ صدور، به دفاتر ثبت طلاق برده و اجرای صیغه طلاق و ثبت آن را تقاضا کنند . در این نوع از طلاق ، طرفین بایستی حتما در دفترخانه حاضر باشند تا طلاق ثبت شود . یعنی عدم حضور یکی از طرفین در دفترخانه برای ثبت طلاق توافقی ، مانع از انجام طالق توافقی خواهد شد
بنا برآنچه که در شرح پرونده آورده شد زوجه و وکیل مع الواسطه زوجه در دادگاه موارد فوق را(ارائه سند اقرارنامه رسمی مبنی بر بخشش حقوق مالی وگواهی بهزیستی مبنی بر عدم امکان زندگی مشترک وهمچنین اسقاط حق تجدیدنظر وفرجام خواهی)را ارائه داده بنابراین مقام قضایی نیز بدرستی رای برعدم امکان سازش را صادر کرده است و زوجین در موعدقانونی به دفتر ثبت طلاق مراجعه و گواهی ثبت طلاق را دریافت نموده اند
